Chính phủ vừa trình Quốc hội đề án chủ trương đầu tư dự án đường sắt tốc độ cao Bắc Nam. Theo phương án được đề xuất, tuyến đường sắt này sẽ đi qua tỉnh Nam Định, nhà ga dự kiến tại xã Mỹ Hưng, huyện Mỹ Lộc, cách ga Nam Định của tuyến đường sắt hiện hữu ở trung tâm thành phố khoảng 7 km.
Nếu hướng tuyến và vị trí nhà ga được thông qua thì tuyến đường sắt tốc độ cao Bắc Nam sẽ bị gấp khúc ở Nam Định, không được "thẳng nhất có thể" như yêu cầu của Phó thủ tướng Trần Hồng Hà, Trưởng ban chỉ đạo xây dựng, thực hiện Đề án chủ trương đầu tư đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc Nam và các dự án đường sắt quan trọng quốc gia ngày 19/10.
Trong quá trình thẩm định dự án, Hội đồng thẩm định nhà nước cũng đã yêu cầu Bộ Giao thông Vận tải giải trình các yếu tố kỹ thuật, đảm bảo hướng tuyến phải thẳng nhất để giảm chi phí, nhất là đoạn tuyến qua tỉnh Nam Định.
Hướng tuyến và vị trí các ga đường sắt tốc độ cao Bắc Nam. Đồ họa: Đăng Hiếu
Lý giải việc này, đại diện Ban Quản lý dự án đường sắt (Bộ Giao thông Vận tải) cho biết hướng tuyến đường sắt tốc độ cao phải đảm bảo các yếu tố như: Quy hoạch ngành, quốc gia, vùng, tỉnh; phù hợp với điều kiện địa hình khu vực; hạn chế đi qua nơi nhạy cảm về môi trường tự nhiên, khu di tích, danh lam thắng cảnh; tránh khu dân cư tập trung đông đúc để giảm thiểu giải phóng mặt bằng.
Vị trí ga đường sắt tốc độ cao được xác định trên nguyên tắc phù hợp với hiện trạng, quy hoạch phát triển của địa phương; tiếp cận trung tâm đô thị, khu vực quy hoạch có tiềm năng phát triển mới; khả năng kết nối tốt với hệ thống giao thông công cộng, giao thông khác và khai thác hiệu quả hạ tầng, phương tiện.
Vị trí ga Nam Định đã được nghiên cứu đảm bảo phù hợp với quy hoạch ngành, quốc gia, vùng và tỉnh, được địa phương thống nhất qua nhiều lần họp bàn. Ngoài người dân Nam Định, tuyến đường sắt tốc độ cao còn phục vụ cho cả vùng gồm tỉnh Hà Nam, Thái Bình, một phần phía đông nam Hải Dương, Hưng Yên với quy mô khoảng 4 triệu dân, theo Ban Quản lý dự án đường sắt.
Ga Nam Định giữ vai trò quan trọng để kết nối hành lang Bắc Nam với đồng bằng sông Hồng. Đây là khu vực phát triển công nghiệp dệt may, đông dân cư, nhu cầu đi lại cao. Nếu hướng tuyến không đi qua tỉnh Nam Định sẽ không phát huy được hiệu quả kết nối, không phù hợp với các quy hoạch đã được duyệt và không đáp ứng được nhu cầu người dân.
Đại diện liên danh tư vấn TEDI - TRICC - TEDI SOUTH giải thích thêm Nam Định là điểm trung tâm kết nối với các tỉnh đồng bằng Bắc Bộ gồm Nam Định, Thái Bình và một phần Hưng Yên nên ga Nam Định sẽ đưa đến sự phát triển cho cả vùng. Thực tế cho thấy trên tuyến đường sắt hiện hữu, ga Nam Định đang là điểm lên xuống của lượng khách lớn, việc kết nối với Nam Định sẽ đem lại hiệu quả lớn khi khai thác tuyến đường sắt tốc độ cao.
Lý giải việc đặt ga ở xã Mỹ Hưng, huyện Mỹ Lộc, đại diện liên danh tư vấn cho biết vị trí ga Nam Định được bố trí tại khu vực phát triển mới của TP Nam Định, đảm bảo gần thành phố hiện hữu nên có khả năng phát triển tốt quỹ đất xung quanh nhà ga theo mô hình giao thông đô thị (TOD).
"Nếu duỗi thẳng hướng tuyến đường sắt tốc độ cao sẽ bỏ qua ga Nam Định. Hoặc nếu bố trí ga Nam Định trên tuyến đường thẳng, tức ga Nam Định gần với ga Phủ Lý thì sẽ ở xa trung tâm tỉnh, vùng nên sức hấp dẫn kém và không phù hợp cho việc đặt ga (mỗi ga cách nhau tối thiểu 30 km)", đại diện liên danh tư vấn nói.
Hơn nữa, trong tương lai ga Nam Định sẽ kết nối thuận lợi với các tuyến đường sắt, ngoài tuyến hiện hữu còn nối đường sắt ven biển Nam Định - Thái Bình - Hải Phòng - Quảng Ninh. Quy hoạch mạng lưới đường sắt thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 đã định hướng đầu tư tuyến này khổ 1.435 mm sau năm 2030, khi đó sẽ kết nối được các tỉnh duyên hải phía Bắc với đường sắt tốc độ cao Bắc Nam, tăng hiệu quả khai thác vận tải.
Trong quá trình nghiên cứu, cập nhật hướng tuyến đường sắt tốc độ cao, Bộ Giao thông Vận tải cho biết đã phối hợp chặt chẽ với các địa phương dọc tuyến. Kết quả rà soát thời gian qua đã tối ưu hóa, giảm chiều dài toàn tuyến khoảng 4 km. Trong giai đoạn triển khai các bước tiếp theo của dự án đường sắt tốc độ cao, trên cơ sở số liệu khảo sát chi tiết, hướng tuyến, Bộ sẽ tiếp tục rà soát, điều chỉnh cục bộ hướng tuyến nếu cần thiết.
Dự án đường sắt tốc độ cao Bắc Nam đề xuất đi qua 20 tỉnh thành với chiều dài 1.541 km, có 23 ga hành khách và 5 ga hàng hóa. Dự án có tổng mức đầu tư sơ bộ 67,34 tỷ USD, tuyến đường đôi, khổ 1.435 mm, tốc độ thiết kế 350 km/h, tốc độ khai thác 320 km/h, thời gian đi lại giữa Hà Nội và TP HCM khoảng 5,5 giờ.